Wiosną 1941 roku autor, 26 - letni polski porucznik kawalerii, organizuje ucieczkę z obozu nr 303 na Syberii. Towarzyszy mu sześciu więźniów z różnych krajów, w tym jeden obywatel USA. Uciekinierzy przedzierają się na południe przez tajgę, wyżyny Mongolii, pustynię Gobi, Tybet, Himalaje, do brytyjskich Indii - ponad 6000 km. Nie mają mapy ani kompasu, jedyny ich ekwipunek to siekiera i nóż. Codziennie czyhają na nich nowe niebezpieczeństwa. Mimo wielkiej woli przeżycia, odwagi i wytrzymałości fizycznej nie wszystkim uda się osiągnąć cel. Książka Sławomira Rawicza zrobiła zawrotna karierę, została przetłumaczona na 25 języków i obok relacji z wypraw Scotta czy Shackletona weszła do światowej klasyki książek o heroicznej walce człowieka o przetrwanie w skrajnych warunkach. Stanowiła inspirację dla wielu znanych współczesnych podróżników. Trasę ucieczki bohaterów książki przemierzało kilka ekspedycji. Mimo kontrowersji i zagadek wiążących się z książką i jej autorem "Długi marsz" pozostaje fascynującą opowieścią. Szczególną popularnością cieszy się w USA, gdzie od kilku lat znajduje się na listach bestsellerów. "Autor jest poetą o duchu ze stali". The New York Times "Książka o godności i męstwie ludzi dążących do wolności". Los Angeles Times W 2010 r. Na podstawie "Długiego marszu" powstała hollywoodzka superprodukcja - film p.t. "Thae Way Back", zrealizowany przez wybitnego reżysera Petera Weira, z udziałem gwiazd światowego kina, m.in. Collina Farrela, Eda Harrisa, Jima Sturgessa i Saoirse Ronan.

Niezwykłe świadectwo kobiet poddanych politycznym represjom tylko za to, że były Polkami. Książka zawiera wspomnienia i świadectwa kobiet wywodzących się z Kresów II Rzeczpospolitej. Ich los był typowy dla dziewcząt polskich z tych terenów. Po zajęciu Kresów przez Sowietów, jedne zostały deportowane do Kazachstanu, inne na Sybir wraz ze swymi matkami czy dziadkami. Ich ojcowie, w większości oficerowie Wojska Polskiego, dostojnicy państwowi, urzędnicy bądź policjanci, aresztowani wcześniej, już przebywali w obozach, z których zwykle nie wracali. Unikatowy charakter mają wspomnienia Reginy Szablowskiej-Lutyńskiej. W wieku 11 lat została ona wraz z matka i dziadkami zesłana do północnego Kazachstanu. Będąc tam, prowadziła pamiętnik, zapisując w nim codziennie, w punktach, najważniejsze wydarzenia każdego dnia. To jedyne tego typu zapiski sporządzone przez polskie dziecko, zesłane na dalekie stepy. Dlatego też relacje Reginy Szablowskiej-Lutyńskiej, choć subiektywne, mają bezcenną wartość dokumentalną. Niemniej ważne dla poznania i zrozumienia losów Polaków na Wschodzie są świadectwa tych Polek z Kresów, które z wyroku historii lub wyboru rodziców pozostały na zawsze w Rosji, na Ukrainie, w Kazachstanie lub w Mołdawii. Nigdy nie przestały być Polkami, a ich ostoją pozostał Kościół Katolicki. W jego obronie walczyły. W książce znalazły się relacje Janiny Górskiej ? żywej legendy Polonii w Bielcach, Ludmiły Walewicz ? działaczki polskiej z Gagauzji (Mołdawia), Antoniny Biełołus z Mohylowa Podolskiego (Ukraina), Marii Jasińskiej z Tambowa (Rosja), Zofii Sobczak z Żanaszaru (Kazachstan) i Mirosławy Jefimowej z Władywostoku (Rosja). Oto kresowe dziewczyny, którym w trudnych czasach przyszło zdać egzamin z życia. I zdały go celująco.

Inny świat przedstawia rzeczywistość łagrów, do których nie można przykładać schematów z wolności, gdyż obowiązuje tam inna moralność, normy, pojawiają się odmienne potrzeby i pragnienia. To świat ludzi martwych za życia.

Osoby zainteresowane tematyką kresów wschodnich z pewnością zaintryguje dwutomowa, wydana w zeszłym roku, publikacja Z. Wawszczaka „Kresy – krajobraz serdeczny. Wspomnienia wypędzonych”. Stanowi ona zbiór opowieści kresowiaków na temat ich utraconych krain dzieciństwa, beztroski, ale także miejsc, gdzie rozgrywały się sytuacje dramatyczne, pozostawiające ślady w psychice na całe życie.

Napisano wiele o deportacjach Polaków do Rosji podczas drugiej wojny. Powie ktoś: jeszcze jedna książka Ale to, czego doświadczył naród, było na miarę katastrofy nie stulecia, lecz tysiąclecia, i dotknęło ponad milion osób - nigdy przeto nie zostanie do końca opisane. Jednostki, które przeżyły, wyrzucają z siebie zbyt dławiące wspomnienia, a na planie narodowej świadomości dokumenty te pełnią rolę tak historyczną, jak i psychologiczną. Tym bardziej książka taka staje się potrzebna, jeśli ujęcie tematu jest rzadkie. A tak jest właśnie w przypadku Andrzeja Ciska... (z Przedmowy prof. Jacka Trznadla)